رادیوم یا رودیم(Rhodium) یک عنصر فلزی است که به دلیل داشتن خواص رادیو اکتیو درخشندگی بالایی دارد. این فلز گرانبها در صنایع مختلفی از جمله رنگ سازی، پزشکی، ساخت زیورآلات و بسیاری موارد دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این عنصر طبیعی خاصیت ضد حساسیت دارد؛ به همین دلیل بسیاری از افراد مبتلا به آلرژی از زیورآلات آبکاری شده با روکش رودیم استفاده می‌کنند. این نوع روکش از سیاه یا سبز شدن نقره جلوگیری کرده و رنگ آن را ثابت نگه می‌دارد. در این مطلب از فروشگاه اینترنتی زودیکا ضمن آشنایی با این ماده، نکاتی را نیز درباره آبکاری اکسسوری‌های مختلف با آن می‌آموزید. پس اگر علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، در ادامه با ما همراه باشید.
رادیوم چیست؟
رودیم یک فلز نقره‌ای-سفید است که به خانواده پلاتینیوم‌ها تعلق دارد. همچنین ارزش این ماده چند برابر بیشتر از فلز طلا است. از این فلز گرانبها برای ساخت روکش باکیفیت، براق، مقاوم و ضد حساسیت روی سطح استیل و همچنین الماس‌ها استفاده می‌کنند. این روکش علاوه بر اینکه خاصیت ضد آلرژی دارد، اجازه تغییر رنگ زیورآلات سفید و طلایی را نمی‌دهد. این پدیده در صنعت طلا و جواهرسازی با عنوان فلز رنگ ثابت یاد می‌شود.
رادیوم فلزی با ساختار شکننده است که به آسانی در قالب‌های مختلف شکل نمی‌گیرد، به همین دلیل از این عنصر به تنهایی نمی‌توان برای ساخت کامل یک اکسسوری استفاده کرد. اما در صورتی که ماده مورد بحث برای آبکاری جواهرات به کار رود، دوام جواهر افزایش پیدا خواهد کرد. Rhodium نادرترین و ارزشمندترین فلز در دنیا شناخته می‌شود و از آن در صنایع خودروسازی، طلا و جواهر سازی و غیره بهره می برند. کمیاب بودن این عنصر باعث شده است که قیمت بالایی در جهان داشته باشد. معادن این ماده نیز بسیار محدود هستند و سالانه مقدار کمی از آن را استخراج و فرآوری می‌کنند. آفریقای جنوبی بزرگترین تولیدکننده این فلز است؛ این در حالی است که تاکنون هیچ معدنی از این عنصر در ایران به طور قطعی کشف نشده است.
چگونه رادیوم اصل را تشخیص دهیم؟
شناسایی فلزات گرانبها از یکدیگر به آسانی انجام نمی‌شود؛ در واقع انجام این کار با چشم غیرمسلح امکان‌پذیر نیست. تشخیص رادیوم اصل باید در محیط آزمایشگاهی و با استفاده از وسایلی از جمله لوله آزمایش معمولی، محلول خنثی و قطره معرف صورت گیرد. برای این منظور باید 5 میلی لیتر محلول خنثی را در یک لوله آزمایش به 5 قطره معرف اضافه کنید. سپس لوله مذکور را به مدت 5 دقیقه در یک لیوان آب جوش قرار دهید. اگر محلول حاصل به رنگ نارنجی یا نارنجی مایل به قرمز تغییر رنگ یابد، نشان دهنده وجود رودیوم در آن است.
نکاتی برای آبکاری اکسسوری های رادیوم
آبکاری رادیوم به منظور افزایش دوام، درخشندگی و زیبایی جواهر روی آن انجام می‌شود. زیورآلاتی با روکش ساخته شده از این فلز در برابر خراش بسیار مقاوم هستند. به یاد داشته باشید که ضخامت ایده‌آل برای آبکاری اکسسوری‌های مختلف با رودیم بین 0.75 تا 0.1 میکرون متغیر است. این میزان ضخامت برای جواهراتی همچون انگشتر که در معرض سایش قرار دارند، به اندازه کافی مناسب است. برای زیورآلاتی مانند گوشواره و آویزهای گردنی ضخامت Rhodium بین 0.10 تا 0.50 میکرون در نظر گرفته می‌شود.
اگر ضخامت روکش رودیوم روی اکسسوری‌های مختلف خیلی ضخیم باشد، به دلیل شکنندگی ساختار این عنصر، ممکن است روکش ترک بخورد. همچنین در صورتی که ضخامت این ماده خیلی نازک باشد، باعث تغییر رنگ جواهر خواهد شد. روکش Rhodium طلای زرد را به رنگ سفید در می‌آورد. البته باید بدانید که با از بین رفتن آبکاری از روی زیورآلات، طلای زرد شروع به تغییر رنگ از سفید به زرد می‌کند. برای جلوگیری از بروز این مشکل، باید به دفعات زیاد پروسه آبکاری رودیوم روی طلای زرد صورت گیرد.
نقره استرلینگ مانند بسیاری از فلزات سفید درخشندگی مناسبی دارد. هنگامی که این فلز با رودیوم پوشانده شود، درخشش سفید بسیار جذابی پیدا خواهد کرد. همچنین نقره استرلینگ مانند طلای سفید پس از آبکاری با Rhodium دوام بیشتری پیدا می‌کند. البته این نوع فلزات گرانبها نیز پس از مدتی روکش خود را از دست داده و در آن نواحی کدرتر می‌شوند.
جواهرات روکش شده با رودیوم بسته به اینکه چگونه استفاده شوند، مدت زمان مشخصی دوام می‌آورند. به یاد داشته باشید که انجام برخی کارها مانند شستن مداوم دست‌ها، تماس با مواد شیمیایی و کلر موجود در آب استخر موجب از بین رفتن آبکاری رادیوم می‌شود. همچنین از تماس زیورآلات آبکاری شده با این عنصر با عطر، ادکلن و مواد آرایشی بپرهیزید.
از کجا بفهمم ساعتم رادیوم دارد؟
مطمئن‌ترین روش برای فهمیدن اینکه یک ساعت دارای رادیوم یا سایر مواد رادیواکتیو است یا خیر، استفاده از شمارشگر گایگر( Geiger) است. همچنین احتمال دارد که علائمی روی صفحه ساعت مبنی بر تایید این موضوع وجود داشته باشد. اگر یک ساعت قدیمی سوئیسی دارید، این کالا به احتمال زیاد دارای رنگ رادیو-لومینسانس است. ساعت‌های سوئیسی ساخت پس از سال 1998 نیز دارای LumiNova در صفحه خود هستند. حرف R یا Ra حک شده روی صفحه ساعت نیز نشان دهنده وجود رودیوم در آن است.
تا سال 1963 میلادی برای ساخت ساعت‌های رولکس و تودور از Rhodium استفاده می‌شد. از آن زمان، رولکس عنصر تریتیوم را جایگزین رودیم در ساعت‌های خود کرد. عنصر جدید با وجود اینکه از رودیوم ایمن‌تر است، اما همچنان رادیواکتیو دارد. علامت SWISS T<25 یا T Swiss T روی اکثر ساعت‌های رولکس نیز نشان دهنده تریتیوم در آن‌ها است. سطوح کم تشعشع در این اکسسوری‌ها با علامت تعجب و نقطه زیر آن نشان داده می‌شود. در صورتی که اگر ساعت مورد نظر بعد از سال 1963 تولید شده باشد، وجود مواد رادیواکتیو با یک خط روی صفحه مشخص می‌گردد.
همچنین برای تشخیص اینکه ساعت شما رودیم دارد یا خیر، می‌توانید درخشش آن را در تاریکی و زیر نور خورشید بررسی کنید. صفحه‌های تولید شده با این عنصر پس از چندین سال یا دهه، درخشش خود را از دست می‌دهند. این موضوع بدین معنی نیست که ساعت شما بعد از چند سال، دیگر رادیواکتیو نیست؛ زیرا تجزیه رودیوم به هزاران سال زمان نیاز دارد.
